Danışmanların Sorması İçin 10 İşlevsel Soru Örneği

Dr. Mart Nemko / Çeviri: Hasan Remzi Eker 

Etkili danışman iyi sorular sorar. Şüphesiz çoğu iyi soru, danışanın soruya karşın söylediklerinden kaynaklıdır. Fakat ben birçok durum için önemli olduğuna inandığım bazı sorular tespit ettim. Bu soruları kendinize, arkadaşlarınıza, meslektaşlarınıza, iş ya da buluşma ayarlamak istediğiniz adaylarınıza ya da etkileşim ağının olduğu durumlarda sorabilirsiniz.   Kariyer danışmanı olarak çalışıyorum ve bu sebeple bu sorular genellikle bu bağlamda doğrudan uygulanabilir gibi gözükebilir ama daha geniş bir bağlamda da uygulanabilirlerdir

1-Bir önceki seansımızdan itibaren ne düşünüyorsunuz ve belki de ne yapmaya başladınız?

Bu soru benim sıklıkla sorduğum ilk sorudur. Bu soru danışanı cesaretlendirir ama sadece önceki seansta bizim ne yaptığımızın üzerine inşa edilmesine gerek yoktur. Ayrıca benim danışanımın ev ödevini yapıp yapmadığına dair ilgimi daha belirgin kılacak bir sordur. Fakat bu soru danışanı savunmaya sevk edecek bir şekilde yani “Ev ödevini yaptın mı?” şeklinde sorulmamalıdır.

2-Eğer kimin ne dediğini umursamasaydın, ne yapardın?

Bu soru danışanın geçici olarak geleneksellik ve ailesine karşı sorumluluk kelepçelerinden kurtulmasına yardımcı olur. Tabiki, biz sıklıkla gerçek şartlara geri dönüyoruz ama bu genellikle benliğimizin herhangi bir kontrol etkisi ve kuralın ötesinde iken ne yapabileceğini birincil olarak duymamızı sağlıyor. Sonrasında ise biz ideal ve gerçeği konumlandırma yolunu bulmayı deniyoruz.

3-X’in olduğu duruma ve Y’nin olduğu duruma dair bir metin yazınız. Hangisi sizce daha akıllıca?

Bu bölüm danışanın tartıştığı durumların avantaj ve dezavantajlarına dair bir özet ihtiyacı hissettiğinde ya da düşüncesel olarak danışan akıcı olmadığında özellikle yardımcı olan bir çalışmadır. Bu soru sayesinde danışanın karar verme sürecini berraklaştıracak bir anlamlı katkı sunabilme imkanım oluyor. Akıllıca olanı not edin. Bu danışanın benim baskım olmaksızın kendi kendisine en iyi şekilde bilginin ve aklın kaynağını referans olarak almasını sağlar.

4-Eğer siz ikiz olsaydınız, ne tavsiye ederdiniz ikizinize?

Ben bu soruyu iki durumda içerisinde iken kullanırım. Birinci durum, kendimi fazla nasihat verici olarak bulduğum durumdur. İkincisi ise kendimi sıkışmış ve nereye gideceğini bilemez bulduğumdadır. Genellikle bu soru sonrasında danışan kendi çözümünü sunar ki bu çözüm benim sunacağımdan daha iyidir. Bu yöntemin bir başka varyasyonunda ise danışana koltukları yani rolleri değiştirmeyi teklif ederim ve kendini danışman olarak kabul edip danışanına ne tavsiye ederdin diye sorarım.

5-Bir ölçek üzerinde bu planınızı/çözüm önerinizi nasıl puanlandırırdınız? 0’dan 10’a kadar puanlar var, 0 nefret edildiği anlamına geliyor ve 10 sevildiği anlamına geliyor.

Bu sorudaki kilit nokta bu aşamanın işlevsel olabilmesi için birbirini takip eden sorulara gereksinim duyulmasıdır. Danışanın cevabı 9 ya da 10 olana dek ben, sizi 10 puandan alıkoyan ne oldu diye sorarım. Bu sıklıkla planın geliştirilmesi noktasında bize yardımcı olur. Ben bu ölçeği, cevap en azından 9 olana dek sürdürme isteğinde bulunuyorum.

6-Eğer ben üç dilek bağışlayabilen değil de üç soru cevaplayabilen bir dahi olsaydım sizin ilk sorunuz ne olurdu?

Genellikle seansın bitiminde danışanın bazı konular hakkında net olmadığı şeyler olabilir. Örneğin; ev ödevi hakkında ya da dile getirilmeyen duygusal meseleler hakkında. Danışanların bu üç sorusu genellikle bu durumları berraklaştırır.

7-Eğer siz sevdiğiniz birisine bugünkü seansı anlatacak olsanız ne söylerdiniz?

Ben bu soruyu bugünkü seansı özetler misiniz? sorusundan daha yardımcı olacak bir soru olarak kabul ediyorum. Çünkü sevdiğiniz biri ile konuştuğunuzu hayal bile etseniz daha dürüst olma eğiliminizi ortaya çıkarır

8-Eğer seanslar arasında bir sorunuz var ise, bana e – mail atar mısınız? Bu şekilde kendinizle olan işbirliğiniz sadece seans zamanı içerisinde kalmaz.

Danışanlarım bu uygulamadan memnun olurlar. Fakat çok nadirde olsa bu uygulamanın aşırıya kaçan bir kullanıma dönüştüğü olduğu olmuştur.

Aşağıdaki sorular da arkadaşlarınızla, hatta tanımadığınız kişilerle(etkileşime girilebilecek bir etkinlikte) ilişkilerinizde faydalı olabilir.

9-Bugünlerde neler düşünüyorsunuz?

10- Hiç ilginç bir şey oldu mu?

Bu sorulardan birini ya da bir kaçını denemek ister misiniz?

*Bu yazı Psychology Today’de yayınlanan “10 Useful Questions for Counselors To Ask” başlıklı makaleden çevrilmiştir. Nemko, M. (2019). 10 Useful Questions for Counselors to Ask. Psychology Today. https://www.psychologytoday.com/intl/blog/how-do-life/201904/10-useful-questions-counselors-ask adresinden 19.04.2019 tarihinde edinilmiştir.